Bazı olgular tek bir bilimin şemsiyesi altına giremeyecek kadar kapsamlıdırlar. Bilinç de böyledir.  Bilinç; İnsanı temel alan bütün bilimlerin, ideolojilerin ve dinlerin uzak duramadığı ve duramayacağı bir gerçekliktir. Çünkü bilinç;  tek bir bilimin konusu olamayacak kadar genişlikte ve kapsamda bir olgudur. Bilincin sınırını çizerek sadece bir temel alanda değerlendirmek tutucu bir değerlendirme olur.  Tutuculuk gerçekliğin kapsamını daraltarak tek bir bakış açısı ile değerlendirmektir. Tek bir ağaca bakarak ormanı tanımlamak, orman hakkında yeterli bilgi verebilir mi?

Bilinci en genel anlamda tanımlarsak… İnsanın, gerçekliğin farkına varması sonucunda gerçekliğe uygun hareket etmesidir. Zihnen, aklen edindiği gerçekliği varlığının özü ile birleştirmesidir.  Gerçekliği varlığında özümsemesidir. Yani gerçeklik kişinin varlığında eğrelti durmaz onun yaşamı ile bütünleşir. Saygı, sevgi, hak, hoşgörü, sorumluluk, doğa sevgisi gibi kavramlar sadece zihninde yer alan, yeri geldiğinde retoriğini süsleyen kullanışlı kavramlar olarak değil,  kavramlar onun yaşamının bir formu olur.

Bilinçli olmak insanın bölük pörçük bilgilerine genel bir bakış açısı kazandırır. Bir alanda bilinçli olmak gibi bir durum söz konusu değildir.  Bir alanda bilgili olabilirsin örneğin tıp, örneğin ekonomi, örneğin doğa bilimleri gibi bu alanlar ihtisas gerektiren alanlardır.   Bilinç top yekun, bütünlüklü bir bakış açısı ile gerçeği görmektir. Bu durum bilincin bilgiden bağımsız olduğu anlamını taşımaz. Ama bilincin dayandığı bilme ihtisas gerektiren bir bilme değildir, ihtisas gerektirseydi o zaman şöyle demek zorunda olurduk ‘’İyi eğitim alanlar çok bilinçli, iyi eğitim almayanlar bilinçsiz’’ derdik. Ve bilim gibi bilinci de ihtisaslaştırmış olup bilimin dar sınırları içerisinde değerlendirirdik. Bilgi dar ve sınırlıdır, bilgiyi genişleten ve gerçeklikle birleştirerek anlam ve yarar kazandıran olgu bilinçtir. Bilinçsiz bilgi ya faydasızdır ya da zararlıdır. Bilinç talimle öğrenilmez, talimle öğrenilmiş olsaydı ilkel kabileleri bilinçsiz saymak gerekirdi. Antropoloji ilmi çok bilinçli ilkel toplulukların olduğunu kanıtlamıştır bize. Bilinç kendini bilmedir. Kendini bilme hiçbir ihtisas alanına sokulamayacak kadar derinlikli ve kapsamlı bir bilmedir. İnsan kendi varlıksal özünü hissetmesi sonucu bu bilgiye ulaşır. Bu öyle bir bilgi ki kendini bildikçe her şeyden ve herkesten kendini sorumlu tutarsın.  Bu bilme senin narsistik kabuğunu kırarak, seni bütün yaratılmışlarla birleştirir. Ve özde herkesle her şeyle bir olduğunu anlarsın. Böylelikle seni varlığının özünü yaklaştıracak eylemlerde bulunursun. Spinoza insanın varlığını özüne yaklaştıran olguya ‘iyilik’ der. İyilik insanın varlığını özü ile bütünleştirir. İyilik seni benmerkezcilikten çıkartarak varlıkta aynı özü paylaştıklarınla birleştirir.

İşini bilmek, kişinin yaşam ilişkilerini kendi merkezine çekerek istek ve arzularına göre yaşamasıdır. Kendi çıkarını düşünen insan herkesten her şeyden ayrıştırarak kendisini üstün görür. Bencillik insanın varlığını özünden uzaklaştırarak dünyayı, yaşamı benmerkezci olarak görmesine sebep olur. Bencil insan dünyada sadece kendisi olduğu sanısını yaşar, onun için yaşamın tek anlamıvardır oda kendi çıkarları. Diğer insanlar onun gözünde sadece sayıdan ibarettirler. Onun beklentileri, istekleri, arzuları her şeyin önündedir. Sadece kendi çıkarını gözeten insan cahildir. Çünkü cahillik bilinçsizlikten doğan bir durumdur. Bilgisizlikten değil. Hiçbir toplum ya da topluluk bilgisizlikten cahil olmamıştır. Bilinçsizlikten cahil olmuşlardır.

Bilinç senin insan olarak gelişimine katkı sunacak bütün enstrümanları doğru yöne sevk eder. İlim, teknoloji, teknik doğru yöne kanalize olduğunda insan yaşamına bütüncül bir yarar sağlar. Doğru yönü sağlayacak olan bilinçtir. Bilgi güç verir bilinç ise güce doğru yönü gösterir. Yönünü kaybetmiş güç yıkıcıdır. Güçsüz olan yön tesirsizdir…

Bilinçli olmak kendini bilmektir. Kendini bilmek, varlık olarak dünyaya gelen insanın İnsan olmağa çalışmasıdır. İnsan olmadan, bir şey olmanın kıymeti yoktur…