Elazığ’ın Sivrice ilçesinde 24 Ocak 2020 tarihinde meydana gelen depremi Kandilli Rasathanesi’nin Richter ölçümlerine göre 6,6 (ML) yerel büyüklünü göstermişti. Aynı depremi AFAD ise moment büyüklüğü olarak 6,8 (Mw) olarak açıklamıştı.
Neden farklı iki sonuç karşımıza çıkıyor?
Yerel Büyüklük (ML): Richter tarafından önerilen ve Richter ölçeği olarak bilinen yöntemdir. Ses dalgaları ölçülerek, depremin büyüklüğü tespit ediliyor. Ancak bu yöntemle şiddetli depremlerin ölçülmesi yapılamıyor.
Moment Büyüklüğü (Mw): Kandilli Rasathanesi’ne göre bu, diğerlerine göre en güvenilir ölçüm yöntemi. Hesaplaması en karmaşık yöntem ve 4’ün üzerindeki depremler için kullanılıyor.
Birçoğumuzun bildiği üzere, ülkemizdeki Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ), Marmara Bölgesi’nde üç kola ayrılmaktadır.
Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun güneyindeki kollardan biri belirgin tektonik özellikler oluşturan birçok aktif fay tarafından kesilen İznik bölgesindedir.
Daha güneyindeki üçüncü kolda ise Apollont, Manyas ve Gönen hattındaki faydır.
İznik göl bölgesi; İznik Havzası ciddi fayların oluşturduğu aktif bir çöküntü olması sebebiyle, Bursa ve çevresinde meydana gelen, kurum ve kişilerin unuttukları ve M.S. 362 yılından günümüze kadar yaşanan depremleri, Antroplog Dr. Levent Sevik ile birlikte yaptığımız bir çalışma ile sizlere sunmak istiyorum.
Buradaki amacımız, ülke gündeminin sürekli değişerek başımızdaki en büyük bela olan ve felaketlere sebep olan deprem geçmişini ortaya çıkartmaktır.
MS 362’de, 6 şiddeti büyüklüğünde yaşanan deprem sonrasında İznik’in büyük bir kısmı yıkılmış. Büyük deprem İstanbul’da da tahribata neden olmuş.
23 Eylül 1063’de Marmara Denizi’nin kuzey kıyısı boyunca yüksek şiddette meydana gelmiş. Çok sayıda yapı hasar görmüş.
Konstantinopolis (İstanbul) ve Çanakkale Boğazı ile birlikte, şehirlerin yığma duvarları, başta Güney Trakya olmak üzere su kemerleri, kiliseler ve kamu binaları yıkılmış.
MS 1065, İznik Gölü çevresinde yerel bir deprem olmuş. 9 büyüklüğünde bu depremde İznik çok büyük hasar almış. Yaşayan insanların büyük bölümü ölmüştür.
Doğu Akdeniz’de son 5 yüzyılda görülen dünyanın en büyük ve en yıkıcı depremlerinden birinde İstanbul’da bile 5 bin kişi hayatını kaybetmiştir.
1 Haziran 1296’da, Konstantinopolis’te (İstanbul) meydana gelen deprem büyük hasara neden olmuş. Eski evler, bazı kamu binaları ve müstakil yapılar ile şehir surları yıkılmıştır.
1323’de meydana gelen depremde, Konstantinopolis’teki (İstanbul) kilise ve benzeri yapıların ve anıtsal sütunların hasar görmesine neden olmuş. Etkisiyle Karacabey, Apolyont yıkılmıştır.
1343, 1344,1346 ve 1354 meydana gelen depremlerde Marmara’nın batı kesimi büyük hasara uğramış. Depremin etkileri Trakya ve kıyı boyunca Gelibolu Yarımadası’na kadar uzanmıştır.
Mürefte, Hoşköy Bolayır, Bozcaada gibi yerleşim alanları mahvolmuş. Konstantinopolis’te (İstanbul) şehrin surları hasar görmüş ve surların bir kısmı duvarlar yıkılmış.
1400 ve 1419 yıllarında Kuzey Anadolu fay hattının doğu kanadında meydana gelen depremde İstanbul ve Bursa çok etkilenmiş.
16 Ocak 1489 da İstanbul’da meydana gelen depremin merkez üssü İstanbul’dan uzakta olmasına rağmen birçok caminin minaresi yıkılmıştır.
10 Ekim 1509 da Doğu Akdeniz de meydana gelen depremde İstanbul’da bin civarında ev yıkılmış. Bursa, İzmit bu depremde fazlasıyla etkilenmiştir.
1566 ve 1567 yıllarında Bursa, İzmit ve İstanbul’da 2 yıl süren depremler meydana geldi.
Günümüze yaklaştıkça; 29 Aralık 1854 tarihinde İznik Gölü’nün güney sahilinde çok güçlü bir deprem meydana geldi. Şehir merkezi ve çevresi tamamen yıkıldı. Depremin şiddeti ise,1065 yılında yaşanan deprem ile aynı; yine 9 büyüklüğündeydi.
1855 Bursa depremi 28 Şubat’ta meydana geldi. Tahmini büyüklüğü 7,02 şiddetinde. Bursa’nın Mustafakemalpaşa ilçesinde meydana gelen yıkıcı bir öncü deprem, Bursa’nın her yerinde ve diğer komşu şehirlerde ciddi yıkıma neden oldu. 300 kişi öldü ve binlerce ev ve iş yeri yıkıldı, camiler de dahil olmak üzere bazı tarihi anıtlar ve binalar çöktü. Daha sonra şehirde yangın yayıldı ve bu da ölü sayısını artırdı.
Yine, 11 Nisan 1855 tarihinde 2 ay önce yaşanan 28 Şubat depreminin artçı şoku 6,65 şiddeti olarak kaydedildi.
6 Kasım 1863’de meydana gelen depremin şiddeti 9 büyüklüğündeydi. Bu deprem İznik Gölü, Gemlik ve Mudanya hattında hasara neden oldu.
Gemlik, Umurbey ve Mudanya’daki evlerin çoğu yıkılarak, harap oldu.1.300 kişi öldü.
Gökmen-zâde Seyyid el-Hâcî Hüseyin Rıfat Efendî Bursavî, bu depremleri Osmanlı Türkçesi ile İşaret-numa adlı kitabında yazdı.
NOT: Hacı Hüseyin Efendi’nin Bursa depremi anılarına bir sonraki hafta devam edeceğiz.
